Velen van ons kunnen niet zonder koffie. Een groot deel van de bevolking kan niet eens zonder functioneren! Waarom is koffie een belangrijk deel van ons leven en wat maakt het bruine goedje zo aantrekkelijk?
Daarvoor moeten we flink terug in de tijd; In veertiende eeuw leerde de mens de koffieplant kennen. Deze groeide toen volop in het koninkrijk Kaffa, wat we nu Ethiopië noemen. Over de ontstaansgeschiedenis bestaan verschillende legendes.
Legendes
Zo gaat de ene over een geitenherder die nadat zijn beesten wel erg energiek van de bonen werden ze zelf maar eens ging proeven. Hij kookte ze eerst en kreeg energie van de bessen. Daarnaast gaven ze hem een gevoel van voldoening.
Een andere legende is die van een Soefigeleerde uit Jemen die van de bessen van de koffieplant een drankje maakte. De “koffie” verving wijn als religieuze drank. Arabische handelaren namen het drankje mee naar huis en starten volgens de overleving de teelt van koffieplanten. De koffiesoort Arabica dankt hier ook haar naam aan. De basis van deze koffie ligt in Ethiopië.
Het begint met een bijzondere plant
Voordat je koffie in huis hebt moet er natuurlijk heel wat gebeuren. Of je moet zelf je eigen koffie verbouwen. Al heb je daar veel zon en warmte voor nodig. En laat dat hier nu in ons koude kikkerlandje voor een groot deel van het jaar ontbreken. De koffieplant heeft dus een hoop warmte en zon nodig. Zo ontstaan koffiebessen die na droging koffiebonen worden. Maar dan zijn we er nog niet.
Het branden van de boon is essentieel voor een goede smaak en de daarbij behorende kwaliteit. In Nederland branden we trouwens ook koffie. In de buurt van de Douwe Egberts fabriek in Utrecht kan je de verschillende soorten koffie prima ruiken. De exacte herkomst van het woord koffie is trouwens niet bekend.
Een drietal soorten koffiebonen
De bekende Coffea Arabica is niet de enige koffiesoort die we kennen. Wereldwijd produceren we drie soorten waarvan de Arabica er eentje is. Daarnaast worden de Coffea Robusta en Coffea Liberica geteeld. De Arabica en Robusta zijn het meest gangbaar voor consumptie. Kwalitatief is de Liberica dermate slecht om deze voor wereldwijde consumptie te telen, daarnaast is de opbrengst van deze koffieboon ook niet denderend.
Het grote voordeel van Coffea Robusta is dat deze veel minder bevattelijk is voor ziektes en andere verstoringen. De Robusta wordt voornamelijk van de westkust van Afrika tot Oeganda geteeld. Je kan als stelregel aannemen dat een Robusta tussen 10 graden Noorder en Zuiderbreedte haar oorsprong vindt. De Robusta bevat in vergelijking met Arabica 70 procent meer cafeïne en brengt daardoor meer op. Een Robusta vind je niet snel als bonenkoffie, nee deze bonen soort wordt met name als koffiepoeder geproduceerd. Bij ons beter bekend als filterkoffie. Hoewel je deze koffie ook in cupjes vindt.
Koffie is een echt Afrikaans product. Maar ook in Indonesië nam de koffieproductie vanaf 1900 een vlucht. Robusta bleek prima resistent tegen “koffieroest”. De Hemileia vastatrix schimmel tast al ruim 100 jaar de bladeren van de Arabica koffieplant aan. Daar heeft de vooral in West-Afrika, Guyana’s en Maleisië geteelde Liberica geen last van. Ze vindt haar oorsprong in Liberia en Congo-Kinshasa. Zoals gezegd is de kwaliteit niet denderend en gebruikt men de koffie vooral voor lokale consumptie.
Koffiezetten
Het principe van koffie zetten is zo oud als de weg naar Rome. Je hebt er enkel water, koffiepoeder en een soort van filter voor nodig. Je doet een paar scheppen koffie in het filter en giet er kokend water overheen. Laat de koffie goed doorlopen en geniet een volle sterke smaak. Moet je uiteraard wel genoeg koffie gebruiken. Anders krijg je een slappe bak. Te weinig koffie in je kopje is ook niet je van het. Een Haags bakkie laten we liever staan.
Met bonen werkt het in principe hetzelfde. Het verschil is enkel de vorm van het aangeleverde product. Ook de smaak van een net gemalen koffieboon is vaak beter. Hiervoor heb je een koffiemaler nodig. Dat kan ouderwets met de hand maar er zijn ook elektrische varianten beschikbaar.
Met machine of toch old skool
Tegenwoordig maken we het ons liever gemakkelijk. Het koffiezetapparaat is in vele huishoudens een onmisbare schakel om de dag door te komen. Koffie zet je met filterkoffie, bonen of al dan niet een cup of pad. Douwe Egberts, de Nederlandse koffiebrander, is er groot mee geworden. Later kwam de Senseo op de markt. De koffiepad nam ons land en later dat van de Zuiderburen over. Het principe van de Senseo wijkt eigenlijk amper af van dat van het traditionele koffiezetapparaat. Alleen de koffiehoeveelheid wordt afgemeten per kopje in een pad geleverd.
Nespresso begon in 1986 met haar eerste stappen op de koffiemarkt. Model C100 kwam met drie smaken en een decaf in hun welbekende aluminium cupjes. De machine zette dan wel koffie maar de cupjes moest je nog wel in een houder plaatsen. Eentje die je in bistro’s en grand cafés veel ziet. Al gebruikt men daar bonen. In de cupjes zit filterkoffie. George Clooney maakte het product pas echt bekend bij het grote publiek.
Warm of koud?
De tijd dat je koffie enkel warm of heet, naar persoonlijke smaak natuurlijk, dronk ligt al even achter ons. Iced coffee is het helemaal. Zeker op een warme zomerdag. Er zijn zelfs koffiemachines die een iced functie hebben. De oorsprong van de Iced Coffee komt volgens de overleving uit Algerije. Het was rond 1840 toen de inwoners van het toen onder Frans bewind staande land hun “Mazagran” brouwden. Ze bestond uit koffiesiroop, koud water en suiker. De naam van de koffie komt van een legioen Franse soldaten dat het drankje heeft ontdekt. Er zijn inmiddels vele Iced Coffee varianten te krijgen, waarbij de Italiaanse Coffee Cream, Café Helando en de Iced Coffees van Starbucks de meest bekende zijn.
Er zijn ontelbaar veel warme en dus gangbare varianten koffie te bereiden. Het standaard “bakkie pleur” is in Nederland de bekendste. Zwart, zonder suiker. Maar ook met melk en/of suiker is gangbaar. In de jaren tachtig werd de cappuccino populair. Dat begon in de Verenigde Staten en zoals zo vaak ging het drankje daarna de hele wereld over. Al waren het de Italianen die de koffievariant al sinds begin 20ste eeuw dronken. De komst van espressomachines die ook opgeschudde melk konden maken versnelde dit proces. Naast de bekende cappuccino zijn de Flat White, Cortado, Americano, Ristretto, Lungo en natuurlijk de espresso het meest gangbaar.
Liever thee?
Ben je geen koffieliefhebber? Dan biedt thee misschien een uitkomst. Waarbij cafeïne dan in de vorm van theïne als “verslavend” goedje wordt gebruikt. Thee is veel ouder dan koffie, het wordt als sinds 5000 voor Christus gedronken. Het drankje vindt haar oorsprong in China waar, volgens de overleving, de mythische figuur Shennong thee ontdekte. Een paar blaadjes van de theeplant dwarrelde in een pan met heet water. Dat begon zo goed te ruiken dat hij een kopje nam. Zo werd de twee geboren.
In 1559 kwam thee naar Europa. Het werd in een bundel reisverhalen voor het eerst in de Westerse literatuur vermeld. De VOC importeerde in de 17de eeuw grote hoeveelheden thee vanuit Batavia. De balen thee werden vanuit China naar Batavia gebracht. Een eeuw later werd het thee drinken zoals we dat nu kennen gemeengoed in Nederland.