Op James Bond Day (5 oktober) verscheen er iets bijzonders op YouTube. Het was James Bond at 60, een documentaire van Benjamin Lind. Hij werkte een jaar aan een film die 1 uur en 42 minuten duurt. De film is de kijk van de liefhebbers op 60 jaar Bond, met anekdotes en verhalen. Kan James Bond at 60 de documentaire genoemd worden die we als fans verdienden?
James Bond at 60 opent in ieder geval erg filmisch. We zien strand, golven en zee. De muziek voorspelt intrige. Regisseur Benjamin Lind van The Bond Bulletin neemt het woord in een voice-over. Hij vertelt ons het verhaal over Ian Fleming, die vanaf Oracabessa Bay begint aan de “spy thriller to end all spy thrillers”: Casino Royale (1952). Het verhaal van Benjamin vervolgt de vertrouwde weg, van de tv-aflevering van Casino Royale in 1954 naar de ontmoeting tussen Albert R. Broccoli en Harry Saltzman. En even denk ik: “Dit is bekend terrein, dit is niet waar ik voor gekomen was.” Maar dan blijkt dat ik mijn woorden moet inslikken.
Want zoals dat gaat bij Bond-films, worden we getrakteerd op een title sequence. Helaas zonder echte titels, maar de beelden die we zien maken veel goed. De titels nemen ons mee op reis. We zien beelden uit de Bond-films langskomen, uitgesneden in diamanten. Simpel concept, maar uiterst doeltreffend. Waarom EON zelf in dit hele diamanten jubileum zó weinig met die symboliek gedaan heeft, is me een raadsel. Het past perfect. De muziek van de Zwitserse componist Yannick Zenhäusern is opzwepend en zorgt ervoor dat ik weer rechtop ga zitten: er komt iets weergaloos aan.
Handige kapstok
De beelden in de title sequence verlopen chronologisch, en dat is meteen een belangrijk teken voor de opbouw van de rest van James Bond at 60. Die verloopt ook chronologisch. We gaan van de casting van Sean Connery naar Lazenby naar Moore naar Dalton naar Brosnan naar Craig en de sterfscène in No Time to Die (2021). Na de title sequence komt Benjamin Lind in beeld en legt uit hoe Broccoli en Saltzman bij Connery terecht kwamen. Vervolgens geeft een panel van Bond-liefhebbers daar dan hun mening over. Benjamin heeft de groep een vragenlijst voorgelegd, wat resulteerde in een hoop interviews van telkens een uur. Deze interviews zijn gemonteerd tot hapklare stukjes met feiten, overdenkingen, anekdotes en gedachten.
Nadat de eerste vijf films met Sean Connery besproken zijn, komt Benjamin Lind weer in beeld om het relaas van George Lazenby’s casting te vertellen. Daarna komt het ‘expertenpanel’ weer aan het woord. Dit wordt als een handige kapstok gebruikt: telkens de volgende Bond-acteur zijn intrede maakt, wordt er even gepauzeerd met een uitleg van Benjamin, die het beeld schetst. Daarna worden de geïnterviewde liefhebbers er op losgelaten. Bij de introducties van de volgende acteur bekroop mij soms het gevoel dat dat segment niet altijd nodig was: we kenden die verhalen over Brosnan en het verlengde contract van Remington Steele wel. Of de onvrede na de casting van Daniel Craig. Tegelijkertijd snap ik ook wel dat je als filmmaker graag even de context meegeeft.
Een panel van liefhebbers
Het is opvallend dat Benjamin de keuze maakt om enkel in beeld te komen om de context mee te geven. Zelf blijft hij achterwege als het gaat om meningen of persoonlijke verhalen. Ik vermoed dat hij zichzelf hier niet wilde herhalen: hij maakte eerder al A Bond for Life (2019), een film die wél gaat over zijn persoonlijke relatie met James Bond. Hij laat zich vervangen door een heel panel aan liefhebbers, waaronder onze eigen Jorrit van der Valk, David Zaritsky van The Bond Experience, Matt Sherman van Bondfanevents.com en componist Yannick Zenhäusern.
En hoewel ook in de Bond-fanwereld mannen nog altijd prominenter aanwezig zijn, is het des te verfrissender dat er ook twee vrouwen aan bod komen. Aimee Waha van James Bond Club Deutschland en Barbara Emanuele geven daardoor inzichten die je anders weinig hoort. Zo brengen ze een genuanceerde mening over het seksisme in Bond. Beiden merken op dat Tracy en Pussy sterke personages zijn en dat niet alle vrouwen in de Bond-films van de jaren 60 hulpeloos zijn. Maar even goed erkennen ze de problemen van die films.
Dingen mogen worden benoemd
Dat is een standpunt dat je misschien niet vaak zult horen in een officiële, door EON goedgekeurde documentaire. Het maakt James Bond at 60 uniek: door de liefhebbers aan het woord te laten, kunnen en mogen er dingen benoemd worden. Yannick geeft al snel aan dat hij de Bond-films van de jaren 60 niet vaak bekijkt. Jorrit geeft zijn ongezouten mening over Diamonds Are Forever (1971) en Aimee vindt On Her Majesty’s Secret Service (1969) wel een goede film, maar is geen grote Lazenby-fan. Hier kan het dus gezegd worden. James Bond at 60 lijkt daardoor bij momenten op een gezellige, geanimeerde conversatie tussen fans, al deelt niemand ooit dezelfde ruimte.
Daarom moet Benjamin zich bij momenten in de handen hebben gewreven. Door nauwkeurig te knippen en te plakken wordt ook duidelijk dat Bond-fanaten het af en toe oneens zijn met elkaar. David Zaritsky noemt George Lazenby authentiek, terwijl Lazenby Aimee niet kan overtuigen. Jorrit steekt de draak met de ‘double-take duif’ uit Moonraker (1979), terwijl Matt niet snapt hoe iemand zich op kan winden over twee seconden film. Het lijkt afgesproken, maar dat is het niet.
Anekdotes en nadenken
Tijdens de segmenten over Moore en Dalton horen we de anekdotes van twee Britse heren op leeftijd. David Keeling en David Garnett vertellen hoe het was om die films voor het eerst in de bioscoop te zien. Deze verhalen uit de eerste hand zorgen ervoor dat James Bond at 60 echt binnenkomt: het zijn verhalen van mensen zoals jij en ik, die betoverd raakten door 007. Die verhalen uit de jaren 70 en 80 hoor je minder. Fans die toen jong waren, zitten niet op sociale media en daar maken we minder connectie mee. Het verhaal van David Garnett van lokale dames op een podium bij een vertoning van The Living Daylights (1987) is een markant verhaal. Het bracht een brede glimlach op mijn mond.
Maar James Bond at 60 zet mij als fan ook aan het nadenken. Ik vind dat vooral Matt Sherman dingen vermeldde waar ik even over moest peinzen. Hij haalt aan dat Roger Moore een betere acteur is dan wat Moore over zichzelf zei, dat Dalton in Licence to Kill (1989) helemaal niet zo dicht bij Flemings Bond zit en dat Brosnans films ook veel politieker konden zijn en misschien wel donkerder hadden gekund. Het zijn dat soort bedenkingen die deze documentaire méér maken dan een zoveelste verzameling van archiefmateriaal.
Brosnan-generatie
Nu we het toch over Brosnan hebben: zijn segment wordt gekenmerkt door een hele generatie enthousiastelingen die opgroeiden in de jaren 90. Zowel Jorrit als Yannick mogen zich Brosnan-beminnaars noemen, en de invloed van GoldenEye (1995) wordt aangehaald. Een nieuw gezicht verschijnt: Luis Pachón van 007 Vintage vertelt over de invloed van de videogame GoldenEye 007 (1997). Het is een tekenend beeld voor de nieuwe generatie. Luis is iemand die Bond leerde kennen door een game, en pas daarna de films zag.
Jorrit haalt met zichtbaar enthousiasme de achtervolging op de Thames aan uit The World is Not Enough (1999). Yannicks liefde voor de Brosnan-films is groot. Naast GoldenEye wil hij toch ook even Die Another Day (2002) vernoemen, waar hij het verhaal toch erg goed vindt. Ja, zelfs Die Another Day heeft fans! Deze passage zet wederom de diversiteit van ons aficionados in de verf.
Emotionele climax
Zo vliegen we naar het einde en komen we aan bij Daniel Craig. Het is misschien mijn minst favoriete segment uit James Bond at 60. Ik denk dat dat komt omdat we het de laatste tijd al vrij vaak en vrij uitgebreid hebben gehad over wat we vinden van de Craig-films, en dan No Time to Die in het bijzonder. Het is wel grappig om te horen dat David Zaritsky, de Craig-man bij uitstek, eerst weinig vertrouwen had in Casino Royale (2006). Of een anekdote van Matt Sherman over zijn zoontje, tijdreizen en Skyfall (2012). Aimee Waha wijst ons nog op de kwetsbaarheid van Craig en hoe dat aantrekkelijk is voor vrouwen.
Een aantal andere aangehaalde punten over Daniel Craig zit zo vers in het geheugen, dat zijn segment wat minder sterk overkomt, naar mijn gevoel. En dat is jammer, omdat er echt naar een emotionele climax wordt gewerkt. De beelden uit No Time to Die roepen weer die emoties op van toen we de film voor het eerst zagen. De muziek van Yannick Zenhäusern is gedragen, en kan zo in de film worden geplaatst. Dat is nog eens extra knap, omdat Yannick No Time to Die niet gezien heeft! Die climax is mede dankzij de muziek wel weer sterk.
Doorgaan waar EON stopt
James Bond at 60 is daarmee niet afgelopen en dat is maar goed ook. Wij, de liefhebbers, kijken verder. Waar EON hun The Music of 007 afsluit met het hier en nu, gaat het panel door. Hoe ziet de toekomst eruit? Wat nemen zij mee van die 60 jaar met James Bond? Wat is volgens hen de kracht van 007? De sublieme montage van Benjamin Lind en opnieuw de muziek van Yannick Zenhäusern maken dit tot een ongelofelijk krachtig slot. Foto’s uit de Bond-films komen voorbij, de muziek heeft een opgewekte elektronische beat. Wij liefhebbers zijn hoopvol, is de boodschap.
James Bond wordt echt gevierd, en aan het slot komen er ook inzendingen van andere fans die we nog niet hoorden. Ze vertellen wat Bond voor hen betekent. Het is een echte verjaardag, een ode. Ik voel mezelf ook blij worden, en trots, en heel dankbaar. Voor Bond en die zes acteurs en 25 films. Voor mensen voor en achter de schermen. Maar bovenal dankbaar voor de community.
Het contrast
Want dát is de essentie van James Bond at 60. Het is een documentaire door de liefhebbers, voor de liefhebbers. Benjamin, Yannick, het hele panel en zoveel anderen hebben hier heel veel tijd in gestopt. En waarom? Omdat ze een bijdrage wilden leveren aan 60 jaar Bond. Omdat ze fan zijn. Niet om er wat aan te verdienen en het op Amazon Prime te gooien. Maar om ons als community bij elkaar te brengen. En dat is ze gelukt. Door beeld en foto’s en montage en muziek en woord en regie.
Aan het einde van James Bond Day plaatste het officiële account een filmpje online, en daarboven ‘James Bond Will Return’. En dan verwacht je een aankondiging. Die kwam niet, het filmpje bleek een simpele gun barrel met alle acteurs. Het deed me weinig. Dat stond in schril contrast met de woorden ‘James Bond Will Return’ aan het einde van James Bond at 60. Want James Bond at 60 had die woorden verdiend. Er was naartoe gewerkt, we hadden gehoord wat Bond in mensen losmaakt. We wisten wat het met ons doet als James Bond terugkeert. De euforie en mijn tranen waren hier op z’n plaats. De gemeenschap is bijeengekomen voor deze documentaire. En daardoor alleen al is James Bond at 60 een immens geslaagd feest van James Bond, 007.
Dit artikel werd geschreven door Corneel Vanfleteren en verscheen eerder op James Bond Nederland. De grootste James Bond community van Nederland.